Την έντονη ανησυχία και την εύλογη, αν και καθυστερημένη, αντίδραση της ελληνικής πλευράς προκάλεσαν οι πρωτοφανείς και προκλητικές δηλώσεις του Προέδρου της Τουρκίας, την Πέμπτη, με τις οποίες έθεσε, εμμέσως πλην σαφώς, θέμα αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάννης, αμφισβητώντας ευθέως τα σύνορα και την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο. Σήμερα Παρασκευή μάλιστα η Τουρκία φαίνεται να οξύνει περαιτέρω την ήδη τεταμένη ατμόσφαιρα εκδίδοντας δύο NOTAM για το Αιγαίο.
Στις δηλώσεις Ερντογάν αντέδρασε έντονα η ελληνική πλευρά, με διπλωματικές πηγές να τονίζουν ότι “Η Συνθήκη της Λωζάννης είναι μία πραγματικότητα την οποία ουδείς μπορεί να αγνοήσει και όλοι οφείλουν να σέβονται”, θέση που επανέλαβε σήμερα Παρασκευή μέσω Twitter και το Υπουργείο Εξωτερικών, ενώ στις 15:00 συνεδριάζει το ΚΥΣΕΑ, προκειμένου να καθορίσει την περαιτέρω σκληρή – όπως αναμένεται – στάση της ελληνικής πλευράς.
Οι δηλώσεις Ερντογάν, όπως ήταν αναμενόμενο, προκάλεσαν αντιδράσεις και στο εσωτερικό της Τουρκίας με αποκορύφωμα τη σημερινή, σφοδρή σύγκρουση του Προέδρου της Τουρκίας με τον ηγέτη του αντιπολιτευόμενου Λαϊκού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος που ίδρυσε ο Κεμάλ Ατατούρκ, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, να εξαπολύει σφοδρή επίθεση στον Ερντογάν επισημαίνοντας: «Ας κοιτάξει (σσ. ο Ερντογάν) τα 16 νησιά που επί της εποχής του παραδόθηκαν και όπου υψώθηκε η ελληνική σημαία».
Εσωτερική κατανάλωση, “παιχνίδια” ενέργειας ή ευθείες βλέψεις για το Αιγαίο;
Η ελληνική πλευρά καλείται εντός από την – προφανή – αντίδρασή της να αξιολογήσει την βαρύτητα της κίνησης Ερντογάν και να προβλέψει την επόμενη κίνηση, καθώς οι δηλώσεις Ερντογάν έρχονται σε μία στιγμή που μια σειρά διμερών ζητημάτων, ανάμεσα στα οποία το Κυπριακό, η οριοθέτηση ΑΟΖ ανάμεσα σε Ελλάδα, Κύπρο και Αίγυπτο και το προσφυγικό είναι “ανοικτά”.
Σε μία πρώτη ανάγνωση, η αναζωπύρωση εθνικιστικών αισθημάτων μπορεί να θεωρηθεί μία κίνηση πανικού του Ερντογάν, προκειμένου να ισχυροποιήσει τη θέση του στο εσωτερικό της χώρας μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα και ενώ βλέπει παντού εχθρούς εντός και εκτός της χώρας, ακόμη και μεταξύ των “συμμάχων του.
Οι πάγιες βλέψεις της Τουρκίας στο Αιγαίο, καθώς και το ζήτημα της εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην περιοχή δεν είναι παράμετρος που μπορεί να αγνοηθεί. Μια οριοθέτηση ΑΟΖ ανάμεσα σε Ελλάδα, Κύπρο και Αίγυπτο, θα έθετε την Τουρκία στο περιθώριο. Η γείτονα χώρα ιδανικά θα ήθελε ένα Καστελόριζο αποκομμένο από θαλάσσης που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τα κοιτάσματα η ίδια.
Δεν μπορεί επίσης να αποκλειστεί μία προσπάθεια πίεσης της Ελλάδας μέσω του προσφυγικού, ζήτημα ζωτικό για την Ελλάδα στο οποίο η Τουρκία φαίνεται να έχει το μαχαίρι και το πεπόνι, ενώ για το Κυπριακό, κάθε “πίεση” προς την ελληνική και την κυπριακή πλευρά θα ήταν “καλοδεχούμενη” από την τουρκική διπλωματία, απ’ όπου και όπως και αν αυτή προέρχεται…
“Δώσαμε στους Έλληνες τα νησιά”
Το ζήτημα άνοιξε την Πέμπτη όταν, μιλώντας σε περιφερειακούς διοικητές της Τουρκίας, ο Τούρκος Πρόεδρος δήλωσε με νόημα ότι «το 1920 μας έδειξαν τη Συνθήκη των Σεβρών για να μας πείσουν το 1923 για τη Συνθήκη της Λωζάννης. Και κάποιοι προσπάθησαν να μας το παρουσιάσουν αυτό ως νίκη» και πρόσθεσε ότι «με τη Συνθήκη της Λωζάννης δώσαμε στους Έλληνες τα νησιά, που αν φωνάξεις από τις ακτές του Αιγαίου, θα ακουστείς απέναντι. Είναι αυτό νίκη;».
Παράλληλα ο κ. Ερντογάν προχώρησε ένα βήμα παραπέρα και ανέφερε ότι «όσοι έκατσαν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στη Λωζάννη, δεν εκμεταλλεύτηκαν τη συνθήκη αυτή. Και επειδή αυτοί δεν την εκμεταλλεύτηκαν, δυσκολευόμαστε σήμερα εμείς» και υπογράμμισε ότι με την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου έγινε μια κεκαλυμμένη προσπάθεια κατοχής της Τουρκίας από εξωτερικές δυνάμεις που επιβουλεύονται τη χώρα.
«Αν αυτό το πραξικόπημα πετύχαινε, θα βρισκόμασταν σε μια κατάσταση ανάλογη με εκείνη της Συνθήκης των Σεβρών» κατέληξε με νόημα ο Τούρκος Πρόεδρος.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Συνθήκη της Λωζάννης υπογράφτηκε στις 24 Ιουλίου 1923 και έθετε τα σύνορα της σύγχρονης Τουρκίας. Καταργούσε τη Συνθήκη των Σεβρών, που είχε υπογραφεί τρία χρόνια νωρίτερα, η οποία είχε γίνει δεκτή από τον σουλτάνο Μουσταφά Κεμάλ, αλλά απορρίφθηκε από το κίνημα των Νεότουρκων.
“Η Συνθήκη της Λωζάννης και όλο το Διεθνές Δίκαιο είναι όντως μία πραγματικότητα στον πολιτισμένο κόσμο την οποία κανείς, ούτε η Άγκυρα, μπορεί να αγνοήσει και όλοι οφείλουν να σέβονται. Όσο οδυνηρό και αν τους φαίνεται αυτό», ήταν η πρώτη απάντηση της Ελλάδας, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές.